نگاهی به تفسیر ادبی عرفانی قرآن مجید ( 759 )                                              

ســوره 8 : انفـــال ( مـدنـی ـ 75 آیه دارد ـ جزء نهم ـ صفحه 177)

  ( قسمــت ششـــم )

خورشیـدِ وجــود

 ( جزء نهــم صفحه 179 آیه 17 ) 

بِســـمِ اللّهِ الـرَّحمــنِ الــرَّحیــم

فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لَکِنَّ اللّهَ قَتَلَهُمْ وَ مَا رَمَیْتَ إِذْ  رَمَیْتَ وَ لَکِنَّ اللّهَ رَمَى

وَ لِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلاء  حَسَنًا إِنَّ اللّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ

 تفسیـــر لفظـــی :

و شما آنان را نکشتید بلکه خدا آنان را کشت و چون [ریگ به سوى آنان] افکندى   

تو نیفکندى بلکه خــــــــدا افکنـــــد [آرى خدا چنین کرد تا کافران را مغلوب کند]

و  بدین وسیله مؤمنان را به آزمایشى نیکو بیازماید قطعا خدا شنواى داناست

 تفسیر ادبی و عرفانی :

رمی بنـــده ؛ فـــــــــرق است،

و رمی خـــــــــدا ؛ جمــــــــع ،

فرق ، ضعف عبودیت است

و جمـــــــــــع ، صفتِ ربوبیّــــــــت ،

فرق بی جمع به کار نیست ،

و جمــــــــــــع بی فرق راست نیست ،

فـــرقِ محض بی جمع ، عقیده ی قـــدریـــان است ،

و جمـــعِِ محض بی فرق ، دین جبــریـــان است ،

فــرق و جمـــع ، هر دو راه مؤمنـــان است ،

و حــــــــقّ هــــــم آن است ،

قَـــــدَریــــــان آناننـــــد که ؛

خود را اختیــــار و استطاعت نهند ،

 و از خـــود قــــــدم فــرا پیش نهند ،

و جبـــــــریـــــــان آنانند که ؛

در سیاست جبروت دست و پای خود را گم کنند ،

سبب نبینند و خود را اختیـــار ننهند .

این آیت اشارت به حقیقت افراد است و طریق اتحاد،

می فرماید : مرادان و دیگر همه را بگذار ،

گرفتـــــارِ مهــــــــرِ مـــــــا را با غیــر مـــــــا چه کار ؟

ای محمّــــــد ؛

به کــردار خـــود بر ما منّت مَنِــــــه ،

توفیـــــق مــــا ببین و به یاد خود منـــــــاز ،

تلقیــــن مـــــا ببین و از نشـــــان خود بگـریـــــز ،

به یک بارگی ، مهـــــــرِ مـــــــــا بین ،

طریق اتحاد ، یگانگی است و با خود بیگانگی !

از من و ما نشان دادن ، دوگانگی است ،

و دوگانگی دلیــــــــــل بیگانگی است ،

دوگانگی آن جا است که امروز و فردا است ،

موحّــــــــد از امروز و فردا جـــــــــدا است ،

تا موحد سایه ی خورشیــــدِ وجود نیافت از خود وا نَرَست !

و تا از خود وا نَرست ، حـــق را نیـــــافت .

این ما و منی جمله ز عقل است و عقال است

در خلوت مستان نه منی هست و نه مـــــائی

عارفی بزرگــــوار گفتـــــه :

مخلص ، همه از او بیند ،

عـــــارف ، همــــه به او بیند ،

مـوحّــــــد ، همــــــــــه او بینـــــد ،

هر هست که نام برند عاریتی است ،

هستِ حقیقی او است ، دیگر تهمتی است ،

مرید ، مزدور است و مراد مهمــــان !

مـــــــــزد مــــــــــزدور در خورِ کـــــار او است ،

و پذیــــــــرائی از مهمـــــان ، درخــورِ میـــــزبــــــــــان !

مهمـــان ؛ بسته ی کاری است که در سر آن است ،

و دیده ی او در دیــــــده وری عیــــــــــان است ،

و جـــان او در ســـــــر مهــر او تاوان است !

جان او ؛ همه چشـــم ، و سِـــرّ او ؛ همه زبـــــان است ،

آن چشــــم و زبــان در نـــــور عیــان ناتـــــــوان است !

... وَ لِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلاء حَسَنًا ...

بلاء نیکو توفیقِ شکر است در محنت ،

و تحقیق صبــــر است در مصیبت ،

هرکه را کاری رسد ، و آن کار او را سزد ،

آن کار از وی نکـــــــــو است ،

هرچه از حـــــــق آید و بر بنــــده یخویش رانَد ؛

از نعمت یا محنت ، راحت یا شدّت ، همـــــــه نیکوست ،

که خداونــــــــــد همه او است ،

و کس را بر او چــــون و چـــــــــــــــرا نیست ،

و آن چه به آفریده ی خود کند از وی ستم نیست .